Hellenistic, Byzantine and Gothic Influences in Orthodox Churches Located in North Cyprus

Abstract

ABSTRACT: Cyprus was one of the early apostolic places visited by the close circle of Christ in the attempts to convert the people in the Near Eastern countries to Christianity. Since the time of Emperor Constantine’s acceptance of Christianity and legalizing it as the formal religion of the Roman Empire in 313 A.D. a great church building activity began in all its provinces including Cyprus. Contrary to the early periods of Latin eras that restricted opportunities for the Orthodox Church activity, Cyprus Orthodox churches managed to regain more privileged status at times when relations with the Byzantine Empire were better in the diplomatic sense. The conditions for the Greek Orthodox community became better but in particular during the Ottoman period in the 18th and 19th centuries. Since Ottoman administration favoured “millet” system, the Orthodox leader was given the autonomy and responsibility to organize things in the island for the non-Moslem communities (Aymes, 2014:25). Thus, during these times there was an increase of its financial means and estates which resulted with a wide scale of restoration and church building activity. The newly restored and built churches in urban as well as rural areas during the 18th and 19th centuries grew up in size and effective churches were constructed usually on the site of the ancient ones. Thus, the Orthodox church buildings in Cyprus grew in size and visual quality such as Hellenistic, Byzantine and Gothic architectural elements such as Hellenistic pediments and Ionic columns, Byzantine barrel vaults, Gothic ribbed vaults and dome structure. At the same time, the façades and particularly the bell towers as well as the interior furnishing elements were ornamented with Hellenistic scroll motifs, Byzantine ornamental elements and Gothic ornamental elements to express their religious beliefs and national identity based on myths, a parallel trend to follow up the Neoclassic style which is already used universally. The thesis topic selected is to study some architectural characteristics of the Orthodox churches in North Cyprus. Orthodox churches that were built during the Latin era (1192-1489) and are claimed to have been of Orthodox origin, in particular the ones at urban centres, have Gothic architectural elements besides the Byzantine Orthodox characteristics and more vernacular characteristics in the rural areas, while those built during the Ottoman period (1571-1878) starting from mid-eighteenth century to the end of 19th century and those built during the British period (1878-1960) in both urban and rural areas are showing an eclectic characteristic, which is a combination of Hellenistic, Byzantine and Gothic styles. Eighteenth century is the time of the rising of national ideas worldwide to emphasize on the ethnic identity as well as emphasizing the aesthetic value of ancient art that originated in Greek lands by using Hellenistic style pediments, Ionic capitals, ornamentations and Byzantine style vault and dome structures, ornamentation in Orthodox churches. However, adopting Gothic style in addition to these creates some questions whether it is a competitive mood to show the similar grand scale and ornamentation manner of the Latin monuments or to recall their ethnic past possibly of those Latin Christians, who were forced to change their religion so as they could continue their existence in Cyprus. The aim of the research is to find out the reason for the adoption of the universally accepted Gothic style for the Orthodox buildings during the Middle Age, as well as the reason for emphasizing the Hellenistic, Byzantine as well as Gothic elements for the Orthodox churches built in the late 18th and 19th centuries in the North Cyprus. It is a curious matter to see the integration of the Gothic and Byzantine styles in the Orthodox churches built in the public centres in Lefkoşa and Gazimağusa during the Latin period, such as St. Nicholas Church (Nicosia) or St. George the Greek (Famagusta). Both buildings bear a competitive manner with the Latin churches when their locations, spatial organisation and ornamentation skim are considered while the same competitive mood is perceived on the late 18th century and 19th century church buildings in rural areas in Cyprus, the churches in Dip Karpaz (Rizokarpaso) and Akdoğan (Lysi) being two important examples. In the thesis study qualitative research method is followed. The important step of this methodology will be based on data collection which includes literature review and site survey. The data collection process will include: literature review relevant to the topic; finding site plans, available old pictures, plans and section drawings from archives and libraries relevant to the buildings to be analysed; site visits where recordings of the characteristics of each building will be kept in a systematic way and preparing an album for each building consisting of personal sketch drawings and photography. The last step is thesis writing which would include a theoretical part to explain the historical background of aimed study and analysis of some cases to support the hypothesis of the thesis. Main subject will be the Orthodox churches in Cyprus that were built in two different eras and locations, one in the Latin period, mainly in the 14th and 15th centuries in the urban centres and the other one in rural areas built in the late 18th and 19th centuries which contained Hellenistic, Byzantine as well as Gothic elements alongside the vernacular Orthodox characteristics. Examples for the case study will be limited to the ones in North Cyprus, and seven churches were selected to explain Hellenistic, Byzantine and Gothic influences which are located in the urban centres and rural areas. Aim of the renovation of churches to show the strong characteristic of Orthodox like Gothic cathedrals and idea of the Greek community that union with Greece. Keywords: Byzantine, Cyprus Architecture, Gothic, Hellenistic, Latin, Orthodox. …………………………………………………………………………………………………………………………

OZ: Kıbrıs, Hz. İsa’nın yolunu izleyen havarileri tarafından Hıristiyanlığı yayma amacı ile Yakın Doğu ülkeleri arasında ilk ziyaret ettiği yerlerden biri olmuştur. İmparator Konstantin’in Hıristiyanlığı kabulü sonrası ve büyük ölçekte kilise inşa etme etkinliği Kıbrıs da dâhil olmak üzere bütün eyaletlerde MS 313 yılında Roma İmparatorluğu’nun yasal olarak Hıristiyanlığı resmi din ilan etmesi ile başlamıştır. Haçlı seferleri sonucu başlayan Latin döneminin erken devresinde Ortodoks kiliselerinin faaliyetleri için fırsatlar kısıtlı olmuş, daha sonra Bizans İmparatorluğu ile diplomatik ilişkilerin iyileşmesi bağlamında Ortodoks kiliseleri daha iyi koşullara kavuşmuştur. Ortodoks Kilisesi, adada Osmanlı döneminde Osmanlı Millet sistemi politikası çerçevesinde Rum Ortodoks Cemiyetinin özerklik kazanması söz konusu olmuşsa da, kilise yapıları ancak 18. ve 19. yüzyıllarda en ihtişamlı zamanına kavuşmuştur. Böylece, bu yüzyıllar boyunca, adada bulunan özellikle kırsal alandaki haçvari plana sahip süsleme unsurları az olan ve harap durumda olan kiliseler yerlerini finansal boyutlarca yüksek ve büyük ölçekte tasarlanan kiliselere bırakmıştır. Bu yeni yapılan kiliseler dinsel ve eğitsel etkinliklerin de odağı olmuş ve milli bir birliğin ve dayanışmanın öncülüğünü yapmışlardır. Kentsel ve kırsal alanlarda bulunan kiliseler eklemelerle yenilenmiş veya yeniden inşa edilmiş ve kilise boyutları büyütülerek görsel ve de yapısal açıdan Helenistik, Bizans ve Gotik mimari üslupları ile kaliteleri artırılmıştır. Böylece, Kıbrıs’taki Ortodoks kiliselerinin boyutları büyümüş ve aynı zamanda kendi inançları ile birlikte milli kimliklerini ifade eden; Helenistik alınlık, İyonik kolon, Bizans tonozu ve kubbe yapıları, Gotik yapısal sistem, süsleme kompozisyonu ve bezeme unsurları ile görsel zenginlik kazanmıştır. Seçilen tez konusu Kuzey Kıbrıs’ta iki ayrı dönemdeki Ortodoks kiliselerini mimari üslup açısından incelemektedir. Latin döneminde (1192-1489) inşa edilen ve Ortodoks kökenli olduğu iddia edilen ve özellikle kent merkezlerinde olan bazı kiliseler, Gotik mimari üsluptaki plan şemaları ve bezeme tasarımları yönü ile Bizans / Ortodoks üslubu etkileri de içermektedir. Bu dönemlerde, kırsal alanlarda ise geleneksel mimari tarzında, küçük ölçekte kiliseler yapıldığı görülmektedir. Osmanlı döneminde (1571-1878), özellikle 18. yy ve 19. yy’ da ise kent merkezlerine paralel, kırsal alanlarda da büyük ölçekte kiliseler yapılmaya başlanmış, Helenistik, Bizans ve Gotik süslemeleri ile ihtişamları artırılmak istenmiştir. Kentsel ve kırsal alanlarda bulunan büyük ölçekli kiliseler 19. yy başlarında ve İngiliz döneminde (1878-1960) de yapılmaya devam edilmiş ve Helenistik, Bizans ve Gotik mimari üsluplarının yeni bir sentezi ile tasarlanmıştır. On sekizinci yüzyılda Ortodoks kiliseleri, alınlık, İyonik kolon gibi Helenistik öğelerde ve Bizans mimarisi tarzında tonoz, kubbe gibi yapı elemanları ve iç tasarım ve bezeme unsurları kullanmış ve etnik kimliği de vurgulayarak dünyada yaygın olan ulusçuluk akımının adada da ivme kazanmasına neden olmuştur. Bu tasarımların yanı sıra, 15. yüzyılda kent merkezlerinde Gotik üslupta yapılan büyük ölçekteki Ortodoks kiliseleri ve 18. ve 19. yüzyıllarda ve Gotik üslubun özellikle geometrik şemasını yüzeylerde kullanarak yaratılan zengin bezeme tasarımı da Ortodoks kiliselerinin batılılaşma süreci olarak ifade edilebilir. Bu tarihsel gelişim, Rum Ortodoks kiliselerinin Lüzinyan Krallığı döneminde ve daha sonra da Osmanlı döneminde büyük ölçekteki Gotik katedraller ile rekabetçi bir ruh hali ile yaratılmış olabileceği gibi çeşitli sorular akla gelmektedir. Ayrıca, Latin eserlerinde bulunan bezeme unsurlarının ise Kıbrıs’ta varlıklarını devam ettirebilmeleri için din değiştirmek zorunda bırakılan Latin Hıristiyanlar tarafından kendi etnik geçmişlerini anlatmak için de tasarlanmış olabileceği düşünülmüştür. Araştırmanın amacı, Kıbrıs’ın Kuzey kesiminde bulunan ve Ortaçağ dönemi boyunca Ortodoks kiliselerinde evrensel olarak kabul edilen Gotik üslubu benimsenmesinin yanı sıra, Helenistik, Bizans ve Gotik üsluplarının geç 18. ve 19. yüzyıllarda Ortodoks kiliselerinde vurgulanmasının nedenini bulmaktır. Böylece, Latin döneminde Lefkoşa ve Gazimağusa kent merkezlerine inşa edilen Aziz Nicholas Kilisesi (Bedesten) (Lefkoşa) ve Aziz George Rum Kilisesi (Gazimağusa) gibi Ortodoks kiliselerinin, Gotik ve Bizans üsluplarıyla birleşim nedenlerinin incelenmesi amaçlamıştır. Her iki bina, Latin kiliseleri ile rekabet edercesine bir ihtişam sergilemektedir. On sekizinci ve 19. yüzyıllarda Kıbrıs’ın kırsal kesimlerinde inşa edilen kilise binaları da aynı rekabetçi ruhu taşıdığı izlenmektedir. Dip Karpaz (Rizo Karpaso) ve Akdoğan (Lysi) kiliseleri kırsal kesimlerde yer alan Ortodoks kiliseleri için iki önemli örnektir. Tez çalışmasında metot olarak nitel araştırma yöntemleri takip edilecektir. Bu metodolojinin önemli adımı literatür ve saha araştırmasını içeren veri toplamaya dayalı olacaktır. Veri toplama sürecindeki içerikler konu ile ilgili literatür incelenmesi, bulunabilen alan planları, tespit edinilebilen mevcut eski resimler, analiz edilecek binaların plan ve kesitlerini arşivlerden ve kütüphanelerden bulma, alan ziyaretleri sırasında her binanın özelliklerini sistematik bir şekilde kaydetme ve her binanın kişisel skeç çizimlerini ve fotoğraflarını içeren görsel tablolar hazırlanmasından ibarettir. Tez yazımındaki son kısım ise çalışmayı amaçladığımız kiliselerin tarihsel arka planlarını ve analizlerini kuramsal çerçevede incelemektir. Bu tezin hedeflenen sonucu, özellikle Kuzey Kıbrıs kentlerinde 14. ve 15. yüzyıllarda Latin döneminde inşa edilen Ortodoks kiliseleri ve kırsal alanlarda 18. ve 19. yüzyıllarda inşa edilmiş Helenistik, Bizans ve Gotik üsluplarını içeren Ortodoks kiliseleri olacaktır. Vaka çalışmaları, Kuzey Kıbrıs’ın kent merkezlerinde ve kırsal alanlarında bulunan yedi adet Ortodoks kiliseleri ile sınırlı olacaktır. Sonuç olarak yeniden inşa edilen bu tür Ortodoks kiliselerinin, Gotik katedralleri örnek alarak güçlü bir mimari tarz yaratmak eğilimini yansıttığı, Rum Ortodoks toplumunun adaya hâkim olma ve etnik kökenlerini vurgulama yönündeki gayretleri ve o yıllarda adada batılılaşma hareketinin başlamış olduğu gerçeklerini yansıttığını açığa çıkarmaktır. Anahtar Kelimeler: Bizans, Kıbrıs Mimarisi, Gotik, Helenistik, Latin, Ortodoks.