Kuzey Kıbrıs Türk Ağızlarında Kalıp Sözler

Abstract

ÖZ: Doğu Akdeniz Üniversitesi Lisansüstü Eğitim, Öğretim ve Araştırma Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Yüksek Lisans tezi olarak ortaya koyduğumuz bu çalışmada, Kuzey Kıbrıs Türk ağızlarındaki kalıp sözler yapısal, anlamsal, işlevsel ve bağlamsal açıdan ele alınmıştır. Çalışmanın giriş kısmında araştırmanın konusu, amacı, önemi, araştırmada ele alınan yöntemler, araştırmadaki sınırlandırmalar ve veriyi toplama teknikleri hakkında genel bilgiler verilmiştir. İkinci bölümde, kaynak kitaplardan, gazetelerden ve kaynak kişilerden derlenen gündelik dilde kullanılan selamlaşmalar, kişiler arası ilişkileri yürütebilmek için kullanılan sözler, iyi veya kötü dilek sözleri, özel gün ve durumlarda kullanılan sözler, yeminler, kişilerin çeşitli duygularını, görüşlerini, bakış açılarını, ruh durumunu, isteklerini, inançlarını yansıtan sözler, acıyı ve sevinci paylaşırken kullandıkları sözler, belirli durumları ve nitelikleri yansıtan sözler ele alınmıştır. Bu sözlerin bazıları kullanıldığı bağlam içerisinde verilmiştir. Üçüncü bölümde, kızgınlık anında veya belirli duyguları yansıtırken (kızgınlık, eleştiri, beğenmeme vb.) kullanılan benzetmelere başvurulmuştur. Dördüncü bölümde gerek sözü birbirine bağlarken, gerek sözü sonuçlandırırken, bağlama öğesi olarak kullanılan hazır söz kalıpları ele alınmıştır. Beşinci bölümde, söz oyunlarına dayanan ya da söylenen bir söze karşılık cevap olarak verilen ve sözü söyleyen kişinin bir nevi psikolojisini yansıtan söz kalıpları ele alınmıştır. Altıncı bölüm olan son bölümde, davranış göstergeleriyle desteklenen kalıp sözlere yer verilmiştir. Bu sözler verilirken, sözün söylenme sırasında onu destekleyen davranışlar da açıklanmaya çalışılmıştır. Yedinci bölüm olan sonuç bölümünde ise, araştırma sonuçları verilmiştir. Kıbrıs Türk ağızlarının söz varlığı içinde kalıp sözlerin büyük bir yer tuttuğuna dikkat çekilmiştir. Anahtar Kelimeler: Kalıp sözler, Betimlemeler.

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

ABSTRACT: In this study, which we have put forward as a master thesis for the Department of Turkish Language and Literature-Institute of Graduate Studies and Research, Eastern Mediterranean University; fixed expression of the Turkish Dialects in Northern Cyprus have been studied structurally, semantically, functionally and contextually. The Introduction part of the study provides general information regarding the aim and the significance of the study, besides providing general information on the utilized approaches and methods, the limitations of the study and the techniques of gathering the data. The Second part of the study focuses on words regarding; greetings, interaction with others, good wishes and curses, special days and occasions, oaths, and words which reflect upon an individual’s feelings, perspectives and attitudes, and also words used as one shares his/her sorrow and happiness. These words and expressions have been gathered from resource books, newspapers and individual resources and some of these expressions have been provided in context. The Third part of the study presents metaphors which are used during a person’s anger or in situations where someone is intending to reflect certain feelings; feelings such as anger, criticism, dislike, etc. The Fourth part of the study focuses on fixed expressions used as junctions during conjoining speech and/or concluding speech.The Fifth part of the study considers fixed expressions used as pun and as responses to an utterance. These expressions are regarded as expressions which reflect the psychology of the speaker. The Sixth and final part of the study presents fixed expressions that are supported by behavioural indicators- An attempt is made to clarify the behavioural indicators used to support the expressions in hand.The Seventh part of the study provides the conclusions of the study. With support from the results of this study, an attention has been drawn upon the fact that fixed expressions make up a significant part of the Turkish dialects of Cyprus.

Key Words: Fixed expressions, Description.