Artvin İli Arhavi İlçesi Derecik Köyü Ağzı (İnceleme, Metinler ve Sözvarlığı)

Abstract

In this study, different aspects and distinctive features of the the formal language of the Artvin province, town Arhavi, village Derecik has been described. This study, conducted in 2012-2013 in the Derecik village, consisted of approximately 15 hours of audio recordings. The study consists of eight sections: The geography in the "Introduction'' section of the study of the village Derecik, source of the name, starting from the province of Artvin, Arhavi and history of the region, focused on the ethnic structure and socio-economic and cultural situation of the village. "Phonetics" and "Figure Information" section of views is part of the study. These sections are created of scanned verbal and written texts. Both sections of the samples taken from the text are shown next to the text numbers and line numbers given in parentheses. Syntactically differences with standard Turkey Turkish and the Derecik village mouth were observed. In the "Texts" section, written texts are included from the people of the village Derecik from different age groups formed by the analysis of the audio recording. The ATMA song part is the part where the section of text are written. In this section, the mouth features specific to our region of the songs were protected and the reading without melody was recorded in writing. The region's folk rhymes with audio features are better preserved concerning ATMA songs. The Fluctuating pronunciation has decreased compared to plain texts. For that reason, folksongs are added beside lyrics in plain text. During our study we can say that in the part of stereotype Lyrics, idioms, proverbs, relationship lyrics (lyrics mold) are taken place. The dictionary part is the part with a list where we collected through inquiries, texts which not exist in standards or differences in sound and meaning of the used words. The reason why we choose the Derecik village language to work is that there was no study before about a folk who use Lazca and Turkish. With this study we researched how the Derecik folk uses two languages, the Lazca language which comes from Caucasian and the Turkish language which comes from Altay . It was researched which Anatolian dialect is closer to the Turkish. Beside the North-eastern group dialect and their common features, Turkey Turkish specifications were find out. The folk of the Derecik village who speak mostly Lazca between each other can also speak Turkish as good as Lazca. The Turkish of the village Derecik carries the specifications of the North-eastern group dialect in sound and structure; but the concept of sub-concepts in clusters are named mostly in Lazca. The selected source in this study are people who live in the mentioned location, young, old, people who never went out of the village or lived for a short period in another location and didn’t lose their dialect. Keywords: Dialect of the town Artvin Village Derecik, Northern-east group dialect, Atma Songs, stereotyped words and bilingualism.

ÖZ : Bu çalışmada, Artvin ili, Arhavi ilçesi, Derecik Köyü ağzının ölçünlü dilden farklı yönleri belirlenmiş ve ayırıcı özellikleri betimlenmiştir. Bu çalışma, 2012-2013 yılları arasında Derecik Köyü içerisinde yapılan, yaklaşık olarak 15 saatlik ses kayıtlarından oluşturulmuştur. Çalışma sekiz bölümden oluşmaktadır: Çalışmanın “Giriş’’ bölümünde Derecik Köyünün coğrafyası, adının kaynağı, Artvin ilinden başlayarak, Arhavi ilçesi ve yörenin tarihi, Derecik Köyünün sosyo-ekonomik ve kültürel durumu ile etnik yapı üzerinde durulmuştur. “Ses Bilgisi” ve “Şekil Bilgisi” bölümleri çalışmanın inceleme kısmıdır. Bu bölümler, sözlü derlemelerden oluşturulan metinler taranarak ve yazılı derleme ile toplanan metin dışı verilere dayanarak hazırlanmıştır. Her iki bölümde de metinlerden alınan örneklerin yanına metin numaraları ve satır numaraları parantez içerisinde verilerek gösterilmiştir. Parantez içerisinde numara verilmeyen örnekler yazılı derlemelerden alınmıştır. Sözdizimi açısından ölçünlü Türkiye Türkçesi ile Derecik Köyü ağzında kadadeğer bir farklılık gözlenmemiştir. “Metinler” bölümü, Derecik Köyü’nde, değişik yaş grubundan kaynak kişilerden yapılan ses kayıtlarının çözümlenmesiyle oluşturulmuş yazılı metinler yer almaktadır. Atma Türküler Bölümü, manzum metinlerin yer aldığı bölümdür. Bu bölümde, derleme bölgemize özgü türkülerin ağız özellikleri korunarak, ezgisiz okunuşu yazıya geçirilmiştir. Atma türkülerde yörenin ses özellikleri uyak kaygısıyla daha iyi korunmuş, dalgalı söyleyiş düz metinlere göre daha azalmıştır. O nedenle düz metinlerin yanına türkü sözleri de eklenmiştir. Kalıplaşmış Sözler Bölümünde, çalışmamız süresince derleyebildiğimiz deyimler, atasözleri, ilişki sözleri (kalıp sözler ) yer almaktadır. Sözlük Bölümü ise, soruşturma yoluyla topladığımız ve derlenen metinlerdeki ölçünlü dilde bulunmayan ya da ses ve anlam farklılığıyla kullanılan kelimelerin listesidir. Derecik Köyü Ağzı adını verdiğimiz bu çalışmayı seçmemizin sebebi, Lazca ve Türkçe’ yi kullanan bu iki dilli halkın geniş bir derlemeye dayanan çalışmasının daha önce yapılmamış olmasıdır. Bu çalışmayla, Kafkas dillerinden gelen Lazca ile, Altay dillerinden gelen Türkçeyi aynı anda öğrenen Derecik Köyü halkının ağzında Türkçenin nasıl kullanıldığı, Türkçe ağız özelliklerinin Anadolu ağızlarından hangisine yaklaştığı araştırılmıştır. Kuzey-doğu grubu ağızları ile ortak özellikleri yanında, Derecik Köyünün bu gruptan ayrılan, ölçünlü Türkiye Türkçesine yaklaşan özellikleri de tespit edilmiştir. Kendi aralarında çoğunlukla Lazca konuşan Derecik Köyü halkı, Türkçeyi de istediği anda Lazca ile aynı işleklik ve kıvraklıkla kullanabilmektedir. Derecik Köyünün Türkçesi, ses ve yapı açısından Kuzey-doğu grubu ağızlarının özelliklerini taşımakta; fakat kavram kümeleri içindeki alt kavramların daha çok Lazca adlandırıldığı dikkatleri çekmektedir. Çalışmada seçilen kaynak kişiler, çalışma kapsamında belirlenen yerleşim bölgesinin yerlilerinden, genç, yaşlı, köy dışına çıkmamış veya kısa süreliğine başka bir yerleşim yerinde bulunmuş, ağız özelliğini kaybetmemiş kişilerdir. Anahtar Kelimeler : Artvin İlçesi Derecik Köyü Ağzı, Kuzey-doğu grubu ağızları, atma türküler, kalıplaşmış sözler, iki dillilik.