Demokratik Okul Bağlamında Bir Okul Geliştirme Çalışması

Abstract

ÖZ: Bu araştırmada, eğitim ortamında demokrasi ikliminin gelişmesini destekleyen durumların belirlenmesi ve demokrasi ikliminin gelişmesine engel olan durumları saptayarak ortadan kaldırılmasına katkıda bulunmak amaçlanmıştır. Araştırma, nitel araştırma yöntemlerinden, eylem araştırması desenine dayalı olarak yürütülmüştür Araştırma Kuzey Kıbrıs’ın Lefkoşa ilçesinde bir sivil toplum kuruluşuna bağlı vakıf anaokulunda gerçekleştirilmiştir. Araştırma kapsamında okul yöneticisi, beş yaş grubunda görev yapmakta olan 2 okul öncesi öğretmeni ve bu sınıflarda öğrenim gören 17 çocukla çalışılmıştır. Araştırma 4 aşamada yürütülmüştür. İlk aşamada iki ayrı sınıfta 2 ay boyunca haftada 3 kez, doğal gözlem tekniklerinden biri olan yansıtıcı günlük aracılığı ile gözlem kayıtları tutulmuştur. Gözlem kayıtları analiz edilerek okulda demokratik iklimin geliştirilmesi için gereksinimler belirlenmiştir. İkinci aşamada ise alan yazından da destek alarak belirlenen gereksinimler doğrultusunda 2 ayrı sınıfta toplamda 17 çocuk ile 6 farklı eğitim etkinliği gerçekleştirilmiştir. Üçüncü aşamada uzman görüşleri alınarak hazırlanmış, 9 sorudan oluşan yapılandırılmış görüşme formu aracılığıyla, okuldaki demokratik iklimin önündeki engelleri belirleyebilmek adına araştırma kapsamında bulunan 1 yönetici ve beş yaş grubunda görev yapmakta olan 2 okul öncesi öğretmeni ile görüşmeler yapılmıştır. Dördüncü aşamada ise gözlem, etkinlik uygulamaları ve görüşmelerden oluşan veriler ayrıntılı bir şekilde araştırmacı tarafından incelenip kodlar ve temalar oluşturularak elde edilen araştırma verileri analiz edilmiştir. Gözlemlerden elde edilen veriler toplam 4 kategoride incelenmiştir. Bu kategoriler, öğretmenlerin sınıflarında gözlem yapılan süre içerisinde demokratik eğitim iklimini etkileyen etmenlere yönelik sergiledikleri sınıf yönetimi stratejileri, sınıf kuralları, gözlemlenen tüm etkinliklerin yaş ve gelişim düzeylerine uygunluğu ve eğitim rutinleri olmak üzere 4 farklı kategori elde edilmiştir. Bu kategorinin yanı sıra gözlem yapılan süre içerisinde öğretmenlerin çocuklara Çocuk Hakları Sözleşmesi’nde bulunan madde 12 Çocuğun Katılım Hakkını ne kadar gözettikleri katılım hakkının niteliklerini ne derece göz önünde bulunduklarına ve okulda yapılan etkinliklerin Roger Hart tarafından geliştirilen Katılım Merdiveni Modeli’nin kaçıncı basamağında olduğuna bakılmıştır. Görüşmelerden elde edilen veriler doğrultusunda ise okuldaki eğitim yaklaşımı, okul ve sınıf kuralları, çocuğun katılım hakkı ve katılımcıların demokrasi/demokratik eğitim algıları olmak üzere 4 tema altında toplanmıştır. Araştırmanın genel olarak sonuçlarına demokratik eğitimin önünde engel teşkil eden bulgular, okuldaki eğitim ortamının genellikle öğretmen merkezli olması, öğretmenlerin otoriter tutumlara sahip olması, çocukların BM ÇHS madde.12 Çocuğun Katılım hakkı ile ilgili öğretmenlerin yeterince bilgi sahibi olmaması ve okuldaki çocuk katılımı kavramının aslında göstermelik katılım (maskotluk) olduğunu göstermektedir. Okuldaki karar alıcılar ve kural belirleyicilerin öğretmenler olduğu saptanmıştır. Toplanan tüm verilerin analizlerinden elde edilen sonuçlar doğrultusunda demokratik okul bağlamında mevcut demokrasi iklimini iyileştirmek adına önerilerde bulunulmuştur. Anahtar Kelimeler: Demokratik Eğitim, Demokratik Okul, Okul Öncesi Eğitim, Çocuk Hakları

In this research, it is aimed to determine supporting phenomenon for development of the democratic climate and to contribute to the elimination of the phenomenon that prevents the development of the democratic climate in the educational environment. This research was conducted based on action research model, which is one of the qualitative research methods. Research was carried out in a non-governmental organizations’ kindergarten in the Nicosia district of Northern Cyprus. Data was collected from one headmaster, two preschool teachers (working in the five-year age group) and 17 children attending in these classes. In the first phase, observations were made three days of a week for two months and data collected using reflective diary, which is one of the natural observation techniques. In this phase, needs for developing democratic climate were identified according to the observation analysis. In the second phase, in line with the needs determined by the support of the literature, 17 children and 6 different educational activities were carried out in these 2 classes. Interview form was developed in third phase with expert opinion and consists of 9 questions. To determine the obstacles against democratic climate in the school, interviews were conducted with 1 headmaster and 2 preschool teachers. In the fourth phase, the data consisting of observation, activity applications and interviews were examined in detail and the data obtained by examining the codes and themes were analysed. Data from observations were examined under 4 categories, namely; classroom management, class rules, compliance of all activities observed in the process with age and development levels, and daily routines. In addition to these categories, it has been examined how teachers consider children's participation rights (Article 12) based on Convention on the Rights of the Child and class activities were evaluated with Participation Ladder Model which is developed by Roger Hart. In line with the data obtained from the interviews, the educational approach in the school was grouped under 4 themes: school and classroom rules, child's right to participate and democracy / democratic education perceptions of participants. According to the results of the study, obstacles against democratic education are; education environment in the school is generally teacher-centred, the teachers have authoritarian attitudes, the lack of sufficient knowledge of the teachers about the right of the children and the fact that the concept of child participation in the school is for show. It was determined that school decision makers and rule-makers were teachers not children. In the light of findings, suggestions were made to improve the existing democratic climate in the context of democratic school. Keywords: Democratic Education, Democratic School, Preschool Education, Children Rights