Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde Vergilendirme Süreci: Türkiye Cumhuriyeti Hukuku ile Karşılaştırmalı Bir İnceleme

Abstract

Nowadays, the majority of public expenditures come from taxes collected from individuals. The collection of these taxes forms a bridge between the state and the individual within the framework of the laws and creates a legal relationship. Although the taxation procedure of each country is different, transactions at the tax collection point may be similar. In this study, the procedures of taxation, notification and collection of Turkish law and Turkish Republic of Northern Cyprus (TRNC) legal systems are examined comparatively. Since these procedures were established through an administrative process, the legislative of both legal systems were evaluated and the judiciary's view of these transactions was examined. It has been determined that the accrual phase, which states that a tax that has been passed through taxation and notification transactions is payable, is approached quite differently from Turkish law due to the adoption of the Anglo-Saxon legal system of TRNC. The judicial decisions in the Turkish Republic of Northern Cyprus law are explained by analyzing the collection process, which represents the termination of the taxation process. At this point, it has been determined that the legal quality of the collection process is the administrative process as in Turkish law. However, the fact that the Supreme Administrative Court did not consider the collection process as an administrative process within the case-law established by the Supreme Administrative Court was also discussed in the last part of the study based on the other decisions of the court. In the third part, which constitutes the core of the study, while comparing the procedures of the two legal systems in the taxation process, the “right to be heard” in the TRNC law is determined as a procedure that should be performed before the tax is levied. It is thought that inclusion of “right to be heard” in Turkish law will provide convenience in terms of transactions in taxation process and the necessity of bringing this concept into Turkish law is presented as a proposal.

ÖZ: Günümüzde kamu harcamalarının büyük çoğunluğu bireylerden toplanan vergilerden sağlanmaktadır. Bu vergilerin toplanması, kanunlar çerçevesinde devlet ve birey arasında köprü oluşturmakta ve hukuki bir ilişki meydana getirmektedir. Her ülkenin vergilendirme usulü farklı olmakla birlikte vergi toplama noktasında yapılan işlemler benzer olabilmektedir. Bu çalışmada Türk hukuku ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC) hukuk sistemlerinin vergilendirme sürecinde gerçekleştirdikleri işlemler olan tarh, tebliğ ve tahsil işlemleri karşılaştırmalı olarak irdelenmiştir. Bu işlemler idari bir işlemle tesis edildiklerinden her iki hukuk sisteminin mevzuat değerlendirmeleri yapılmış ve yargının söz konusu işlemlere bakışı incelenmiştir. Tarh ve tebliğ işlemlerinden geçen bir verginin ödenecek aşamaya gelmesini ifade eden tahakkuk aşamasına, KKTC’nin Anglo-Sakson karakterli hukuk sistemini benimsemiş olması dolayısıyla Türk hukukundan oldukça farklı şekillerde yaklaşıldığı tespit edilmiştir. Vergilendirme sürecinin sonlanmasını temsil eden tahsil işleminin nasıl nitelendirildiği ise KKTC hukukundaki yargı kararları analiz edilerek ortaya konmuştur. Bu noktada tahsil işleminin hukuki niteliğinin, Türk hukukundaki gibi idari işlem olduğu saptanmıştır. Ancak, Yüksek İdare Mahkemesi’nin oluşturduğu içtihat kapsamında tahsil işlemini idari işlem olarak görmemesi çalışmanın son bölümünde mahkemenin diğer kararlarından da hareketle tartışılmıştır. Çalışmanın öz kısmını oluşturan üçüncü bölümde iki hukuk sisteminin vergilendirme sürecindeki işlemleri karşılaştırılırken KKTC hukukunda yer alan “dinlenilme hakkı” verginin tarh edilmesinden önce yapılması gereken bir işlem olarak tespit edilmiştir. Dinlenilme hakkının Türk hukukunda da yer bulmasının vergilendirme sürecindeki işlemler açısından kolaylık sağlayacağı düşünülmüş ve bu kavramın Türk hukukuna da kazandırılmasının gerekliliği bir öneri olarak sunulmuştur.