KKTC İlkokullarında Görev Yapan Okul Müdürlerinin Liderlik Tarzı Davranışlarının Öğretmenlerin Mesleki Tükenmişliklerine Etkisi

Abstract

The study is aimed at determining the relationship between leadership styles (autocratic, democratic, transformational, leaisez faire and transactional) of primary school principals and teachers expressed burnout levels ın TRNC. The study was carried out in Famagusta district with 124 teachers which constituted 33.3 % of the study group. The study employed quantitative research methods and collected data WHİCH was analyzed using SPSS (24). In order to collect data on perceived leadership styles of school principals “Leadership Style Scale” (Taş, Çelik ve Tomul, 2007) and ın order to collect data on expressed burnout levels (emotional exhaustion, depersonalization and personal accomplishment) “Maslach Burnout Inventory- Teacher Form" (Maslach and Jackson, 1981) were employed. Moreover personal ınformatıon regarding participants age, gender and years in service were collected through a personal information form. Analysis of collected data showed that primary school principals in Famagusta district of TRNC are perceived to display democratic leadership style the highest (𝑥����̅ = 4.06, ss = 0.72) autocratic leadership style the lowest (𝑥����̅ =2.55 ss=0.84) The participating teachers express a rather low burnout level (𝑥����̅ = 52.44; ss: 17,30). The mean is over 154 points. Teachers sense of lack of personal achevement is rather low and this drops down teachers burnout levels. Analysis of data also showed that there is a statistically significant, direct, positive relationship between school principals' autocratic leadership styles and teachers burnout levels (B=4,74; P=0.023˂0,05). As autocratic leadership styles incredse, teachers burnout levels increase. On the other hand, although not statistically signficant, there is a direct, negative relationship between school principals' demokratic leadership styles and teachers burnout levels (B= -4,02; P=0,2960,05). As democratic leadership styles of school principals increase, teachers burnout levels decrease.

ÖZ: Bu araştırma, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Gazimağusa ilçesinde bulunan devlet ilkokullarında görev yapan ilkokul müdürlerinin öğretmenler tarafından algılanan liderlik tarzı davranışlarının (otokratik, demokratik, serbest bırakıcı, dönüşümcü, etkileşimci) ve öğretmenlerin belirttikleri tükenmişlik düzeylerinin arasında bir ilişki olup olmadığını belirlemek amacıyla yapılmıştır. Araştırmada çalışma evreninin %33.3 ünü oluşturan 124 öğretmen yer almıştır. Çalışmada öğretmenlerin okul müdürlerinin liderlik tarzı davranışlarını belirlemek amacıyla "Liderlik Tarzı Davranış Ölçeği" (Taş, Çelik ve Tomul, 2007) ve öğretmenlerin belirttikleri tükenmişlik düzeylerini belirlemek amacıyla "Maslach Tükenmişlik Envanteri - Öğretmen Formu" (Maslach ve Jackson, 1981) kullanılmıştır. Öğretmenlere ayrıca yaşları, cinsiyetleri ve hizmet yıllarını belirtecekleri bir kişisel bilgi formu dağıtılmıştır. Elde edilen veriler SPSS (24) programıyla analiz edilmiş ve elde edilen analizler göstermiştir ki KKTC Gazimağusa ilçesinde görev yapan ilkokul müdürleri en fazla demokratik liderlik davranışı (𝑥���̅ =4.06, ss = 0.72), en az ise otokratik liderlik davranışı sergilemektedir (𝑥���̅=2.55 ss=0.84). Yine elde edilen analizler göstermiştir ki öğretmenlerin tükenmişlik düzeyleri oldukça düşüktür (𝑥���̅=52.44; ss: 17,30). Bu puan toplam 154 puan üzerinden elde edilmiştir. Öğretmenlerin kişisel başarı eksikliği duygusunu (𝑥���̅ = 20,13; ss: 7,70) gösteren puanları oldukça düşük olduğundan, genel tükenmişlik düzeyi bundan etkilenmiştir. Veri analizleri okul müdürlerinin öğretmenler tarafından algılanan otokratik liderlik tarzı davranışları ve öğretmenlerin tükenmişlik düzeyleri arasında doğrudan ve pozitif bir ilişki olduğunu ve otokratik liderliğin tükenmişliği yordadığını göstermiştir (p=0.000˂0,05, r=0,318 B=4,74, p=0.023˂0,05). Yani okul müdürlerinin otokratik liderlik davranışları arttıkça öğretmenlerin tükenmişlik düzeyleri yükselmektedir. Ancak veri analizleri okul müdürlerinin öğretmenler tarafından algılanan demokratik liderlik tarzı davranışları ve öğretmenlerin tükenmişlik düzeyleri arasında, istatistiki olarak yordamasada doğrudan ve negatif bir ilişki olduğunu göstermiştir (B=-4,02, p=0,2960,05; r=-0,250, p=0,005). Yani okul müdürlerinin demokratik liderlik tarzı davranışları arttıkça öğretmenlerin tükenmişlik düzeyleri düşmektedir.