Safavid Period Urban Spaces that is Shaped by Water

Abstract

Water as an essential element in the formation and perfection of Iranian urban space, has played a valuable role since the ancient times and some excellent examples survived from different periods, one of which is the Safavid period (1501-1736), that this thesis will focus. Water is inherent in the concepts, associated with all its properties and fluidity as one of the most important elements, and induces the ability to create a coherent combination in the dominant sense in the formation of well designed urban settlement sites. If urban space and water are combined carefully and creatively, the impacted aesthetic quality of this mixture will be indescribable and unlimited. Landscapes and interiors are designed with such architectural elements so as to provide the natural needs of the occupants as well as to create beautiful environments that could psychologically arouse a relaxed atmosphere or in another word, sense a feeling of a paradise, which was also a common topic of Iranian literature. Water as a source of life has a tremendous importance in ideology, cultures, and mythologies and its role has gone beyond functional role, as a symbol of purity, birth and beauty. In ancient Persia, water was a messenger of brightness and purity, and was worth much. Due to its logical and indigenous nature, Iranian urban space almost in all periods of its history, has always sought to use the facilities of environment and water in the best possible way, and also apart from the performance and physical needs, has always sought to introduce beauty and integrity of water for construction. Water has shown its spiritual role in Iranian urban space, so that the water flow is an abstract water representation in nature. Water in the gardens and the palaces brings streams, waterfronts, rivulets, pools and fountains, and each of these, represents the domination of human to nature. Water as a spiritual and holy element, as well as its role as a source of life, in the beliefs of the Persians before and after Islam, and always was the main factor in the displacement and shaping of the spaces, and especially the Iranian Safavid gardens. This aesthetic approach was also seen in contemporary architecture of Iran’s neighbor countries, mainly Ottoman Empire and Indian Mughal Empire. However, it goes back to Babylons in Mesopotamia and another far away country set up by the Ummayads in Spain, mainly the Cordoba palaces. In Iranian-Islamic urban spaces, the use of water in all important monumental buildings is seen indicatively and clearly.Therefore,theories related to the relationship of urban spaces and water, which is well expressed also in literature, will be explained from different sources in the case study selected from the well-known heritage of the Safavid era. The findings of the focused area will also be compared with other geographies, mainly Umayyed era, Spain and Mongol India, to understand the possible cultural exchanges. It is well known tact that ancient settlements started near water sources, and some of those had the chance to grow up into large cities that left their traces in world history. The areas that lacked enough water sources somehow found solutions to supply water to their settlements. Islamic regions gave more importance to water, particularly for its hygienic storage purposes and in time, water became an important concept in the urban planning. Within these context, this thesis will introduce the historical development of water related architecture of urban spaces, in Islamic countries and in particular Iran. However, this research will be limited to the Safavid era (1736-1501), and in particular to the Safavid capital city, Isfahan.

ÖZ: İran mimarisinin ve kentsel mekanların oluşumunda ve mükemmelleşmesinde temel bir unsur olan su, antik çağlardan bu yana oldukça önemli bir rol oynamıştır. Iran’da egemen olan devletler içinde, özellikle İslam mimarisi ve sanatının anıtsal boyutlarda meyve verdiği ve bu tezin odaklanacağı Safevi dönemi (1501-1736)’nde yapılıp farklı dönemlerde kısmen korunup, kısmen de değişikliklere uğrayarak günümüze kadar su unsurunun önemli bir görsellik kattığı kent meydanları ve saray bahçeleri dünya kültür mirasına önemli bir katkı olarak devam etmiştir. Su, tüm özellikleri ve en önemli unsurlardan biri olan akışkanlığı nedeniyle doğal bir görsellik oluşturur. İyi tasarlanmış kentsel yerleşim yerlerinin oluşumunda baskın anlamda tutarlı bir kombinasyon oluşturma yeteneğini teşvik eder. Eğer mimari ve su dikkatlice ve yaratıcı bir şekilde birleştirilirse, bu karışımın ortaya çıkardığı estetik kalitesi tarif edilemez bir güzellikte ve sınırsız olur. Peyzaj ve iç mekanlar, kullanıcıların yaşam alanları ile ilgili doğal ihtiyaçlarını karşılamanın yanı sıra, üzerindeki olarak rahat bir atmosferi uyandırabilecek güzel ortamlar veya başka bir anlamda bir ortak cennet hissi uyandıracak güzel ortamlar yaratacak şekilde tasarlanmıştır. İran edebiyatı da zaten bu cennet bahçelerini anlatan eserlerle doludur. Bir yaşam kaynağı olarak su, ideolojide, kültürlerde ve mitolojilerde büyük bir öneme sahiptir ve saflık, doğum ve güzelliğin sembolü olarak işlevsel rolün ötesine geçmiştir. Eski İran'da, su ayrıca bir parlaklık ve saflığın da belirtisi olup, çok değerliydi. Mantıksal ve olağanüstü doğası gereği, İran mimarisi, tarihinin hemen hemen her döneminde, çevre ve su olanaklarını mümkün olan en iyi şekilde kullanmaya çalışmış, ayrıca performans ve fiziksel ihtiyaçların dışında her zaman yapıların görselliğini ve bütünlüğünü de artırıcı mimari elemanlar yaratmıştır. Su, İran mimarisinde manevi bir rol üstlenmiş. böylece su doğada akışkanlığı ile soyut bir öğer haline gelmiştir. Bahçeler ve saraylardaki sular; akarsular, sahiller, su kanalları, havuzlar ve fıskiyeler ihtiyaçların giderilmesi yanında görsel bir zenginlik getirmekte ve bunların her biri insanın doğaya egemenliğini de temsil etmektedir. İslâm öncesi ve sonrası Perslerin inançlarında su, bir ruhsal ve kutsal unsur olduğu gibi, yaşam kaynağı olarak da rol oynamış ve bahçeler.de her zaman mekanların evriminde ve şekillenmesinde ve özellikle İran Safevileri’nde ana faktör olmuştur. Bu estetik yaklaşım, İran’ın komşu ülkelerinin, özellikle Osmanlı İmparatorluğu ve Hint Babür İmparatorluğu’nun çağdaş mimarisinde de görülür. Ancak, su mimarisinin tarihçesi Mezopotamya'daki Babillere ve İspanya'daki Emeviler tarafından, özellikle de Cordoba sarayları tarafından kurulan Iran’dan kilometreceler uzaktaki bir ülkeye kadar uzanmaktadır. İran-İslam mimarisinde, tüm önemli anıtsal yapılarda suyun kullanımı açıkça ve açıklıkla görülmektedir. Bu nedenle, edebiyatta da ifade edilen mimarlık ve su ilişkisi ile ilgili teoriler, Safevi döneminin bilinen mirasından seçilen örnek vakalar farklı kaynaklardan bilgiler aktarılarak irdelenecektir. Odaklanılan bulgular, olası kültürel değişimleri de anlamak için başta Osmanlı İmparatorluğu ve Moğol Hindistanı olmak üzere diğer coğrafyalarla da karşılaştırılacak. Antik yerleşim yerlerinin su kaynaklarının yakınında başladığı bunların bazılarının dünya tarihinde izlerini bırakan büyük kentlere dönüşme şansını yakaladığı bilinen bir gerçektir. Yeterli su kaynağına sahip olmayan yerleşim alanlarında, bir şekilde yaşamlarını sürdürebilmeleri için su sağlamak için çözümler üretmek zorundadır. İslâmî ülkelerinde, özellikle temiz su depolama amacıyla suya daha fazla önem verilir ve zamanla su, şehir planlamasında da önemli bir kavram haline gelir. Bu bağlamda, bu tez, genel olarak suyla ilgili mimarinin İslam ülkelerinde ve de özellikle İran'da tarihsel gelişimini tanıtacak, özelde ise Safevi dönemi (1501- 1736) ve vaka takdimlerinde ele alınacak örnekler ise Safevi başkenti İsfahan yapıları ile sınırlı olacaktır.