Aydın İli ve Çevresindeki Tahtacı Türkmenlerinin Ağzı (İnceleme, Metinler, Sözlük)

Abstract

ÖZ: Bu çalışmada, oluşturulan metinlere dayanılarak Aydın ili ve çevresindeki Tahtacı Türkmenleri’nin ağız özellikleri çıkarılmaya çalışılmıştır. Tahtacı Türkmenleri’nin ses, yapı özellikleri incelenmiş ve söz varlığı üzerinde durulmuştur. Bunun için Tahtacı Türkmenleri’nin bulunduğu on üç yerleşim biriminden derleme yapılmış, buralardan yirmi saati aşkın ses kaydı yapılmış ve bu ses kayıtlarından iki yüz yirmi sayfa metin çıkarılmıştır. Bu metinler çalışmanın veritabanını oluşturmuştur. Ses ve yapı özellikleri bakımından Tahtacı Türkmenleri’nin ağzı Anadolu’da Batı grubu ağızlarıyla örtüşmektedir. Sözcük bünyesi ve eklerde /r/ asli ünsüzü korunmaktadır. Ön ses o- > i- değişimi kalın ünlülü sözcüklerde Batı grubu ağızlarıyla ortak olan özelliğidir. /–r-,-r/ sesinin erimesi Batı grubunda görülen bir özelliktir. Yapı açısından adıl kaynaklı kişi eki beklenen çekimlerde iyelik kaynaklı kişi ekinin de kullanılıyor olması, Batı ağız grubunun bir özelliğidir. Tahtacı Türkmenleri’nin ağzında {–dur} bildirme ekinin Eski Anadolu Türkçesindeki gibi dar-yuvarlak ünlülü kullanılması da Tahtacı Türkmenleri’nin ağız özelliklerinden bir tanesidir. Tahtacı Türkmenleri’nin ağzında Aydın ilinin genel ağız özelliklerinin etkisi görülse de, bu yörenin ağzından farklılaşan kendine özgü ağız özellikleri bulunmaktadır. Bu nedenle Tahtacı Türkmenleri’nin ağzı Batı grubunun bir alt grubunda yer alabilir. Batı Anadolu’da belirtme yerine yönelme, yönelme yerine de belirtme kullanılır. Bu kullanım Tahtacı Türkmenleri’nin ağzında görülmemektedir. Anadolu’nun değişik yörelerinde yaşayan Tahtacı Türkmenleri’nin ağız özellikleriyle Aydın ili ve çevresinde bulunan Tahtacı Türkmenleri’nin ağzında pek çok ortaklık bulunmaktadır. Anadolu’daki bütün yörelerde Tahtacı Türkmenleri’nin ağı özelliklerinin çıkarılması Anadolu ağızları atlasının hazırlanması için önem taşımaktadır.

In this study, sound and structural features of the Tahtacı Turkmens in Aydın and its surroundings were examined based on the text created. To do this, a compilation was made from thirteen settlements where Tahtacı Turkmens live. More than twenty hours of audio recording was made from these sound recordings, and two hundred twenty pages of text were created. These texts formed the database of the study. In terms of sound and structural features, the dialect of the Tahtacı Turkmen overlaps with the dialects of the Western group of Anatolia. The main consonant /n/ is preserved in the word structure and affixes. The change in k- > gprefixes is the common feature of Western group dialects in words with low vowels. The fade out of the /–r/ sound is a feature seen in the Western group. It is a characteristic of the Western dialect group that the "iyelik kaynaklı kişi eki" is also used in the conjugations where the "adıl kaynaklı kişi eki” is expected in terms of structure. The use of the suffix /–dur/ in the dialect of the Tahtacı Turkmens with narrow rounded vowels as in the Old Anatolian Turkish is one of the dialect features of the Tahtacı Turkmens. Although the effect of the general dialect characteristics of Aydın province is observed in the dialect of Tahtacı Turkmens, there are distinctive dialect features that differ from the dialect of this region. Therefore, the dialect of Tahtacı Turkmens is in a subgroup of the western group. In Western Anatolia, orientation is used instead of indication and indication is used instead of orientation. This usage is not seen in the dialect of Tahtacı Turkmens. There is a similarity between the dialect characteristics of Tahtacı Turkmens living in different regions of Anatolia and the dialects of Tahtacı Turkmens living in Aydın and its surroundings. Extracting the dialect characteristics of Tahtacı Turkmen in all regions of Anatolia is important in the preparation of the atlas of Anatolian dialects.