Türkiye Türkçesinde Ettirgenlik Kategorisi

Abstract

ÖZ: Çalışmamız, Türkçe Sözlükteki ettirgen fiiller ele alınarak, bu kategorinin Türkiye Türkçesindeki yerini ve özelliklerini içermektedir. Tez önsöz, sekiz bölüm, kaynakça ve eklerden oluĢmaktadır. Önsözünde tezin konusu, amacı, önemi vurgulanmış, kapsam ve sınırlılıkları belirtilmiş, araştırma yöntemi ve veri kaynakları gösterilmiştir. Tezin giriş niteliğinde olan birinci bölümünde ettirgenlik hakkında literatürde yazılanlar özetlenmiş ve değerlendirilmiştir. İkinci bölümde, çatı kavramıyla ilgili modern teoriler ışığında ettirgenliğin neden çatı kavramı içinde değerlendirilmemesi gerektiği açıklanmıştır. Üçüncü bölümde ettirgen fiilli cümle türleri sınıflandırılmıştır. Çalışmamızın dördüncü bölümümde ettirgenlik morfemleri sıralanarak onların arasındaki bütünleyici dağılım ilişkisi gösterilmiş ve ettirgenlik eklerinin üst üste kullanılma durumları irdelenmiştir. Beşinci bölümde ettirgenliğin anlam türleri belirlenmiştir. Altıncı bölümde ettirgenlik kategorisine dâhil edilmemesi gereken fiiller tespit edilmiş ve ettirgenlik morfemlerine benzeyen unsurların işlevleri belirtilmiştir. Yedinci bölümde ettirgenliği engelleyen ve sınırlayan durumlar üzerinde durulmuş ve buna bağlı olarak 14 madde tespit edilmiştir. Tezin sekizinci ve son bölümünde ise çalışmada elde edilen sonuçlar özet şeklinde sıralanmıştır. Kaynakça kısmında tezde istifade edilen ve atıfta bulunulan literatürün listesi verilmiştir. Tezimizin sonuna -Dır, -t, -(X)r morfemleriyle oluşmuş kök fiiller ve -lE, -lE-, -lEş, -lEt , -lEndir, -lEştir yapısında olan fiiller tablo şeklinde eklenmiştir.

Anahtar Kelimeler: Ettirgenlik, sebep, türemiş yapılar, ettirgenlik morfemleri, ettirgenliğin anlam türleri.

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

ABSTRACT: This research assessed causative verbs in Turkish Dictionary and analysed its’ position and features in Turkey Turkish based on its’ category. The research consists of preface, eight chapter, resource and annexes. In preface, subject, aim and the importance of research had been emphasized, its’ content, challenges, research method and data resources had been specified. In introduction part of this thesis the assessments written about causativeness in literature had been summarized and analysed. In second part in the light of modern theories about roof concept the reason why causativeness should not be assessed within the roof concept had been clearly explained. The third part consists of categorizing the species of sentences with causative verbs. In the fourt part of the research by putting order the causative morphemes the integrative distribution correlation among them had been clarified and the successive use of causative adjuncts had been examined. In fifth part the species of sense regarding causativeness had been set. In part six, the verbs which should not be categorized as causativeness had been detected and their element of functionality similar to causativeness morphemes had been denoted. In seventh part, it had been dwelled on situations of those obstructing and challenging and accordingly fourtheen(14) articlea had been detected. The last part of thesis consists of the obtained results and summary. In resource part the list of utilized and referred literature had been given. The root verbs which the morphemes -Dlır, -(X)r.-t could be affixed to and the verbs with the structure of -lE, -lEn, -lEş, -lEt, -lEndir had been given in annexes part.

Key Words: Causativeness, causation, derived structures, causativeness morphemes, the species of causativeness senses.