Space is a very complex phenomenon and has engaged many areas of discipline for a
long time. This complexity is even starker in architecture where it is not only an
abstract phenomenon that exists in the mind, but also a concrete corporeal reality,
that critical juncture where the mind and body of the user interact with physical
space. User-space relationship is a dialectical process where space affects users and
users influence space during occupation. Moreover, much emphasis has been put on
the functional qualities of space and the design of dwelling spaces has not been an
exception in this regard. On the contrary, the effects of spaces on users are not solely
based on their functional qualities. By extension, function-based design of space with
objective functional requirements and spatial measurements to the required square
meters is simply not enough for users’ satisfaction which occurs at many levels. This
study therefore argues that spatial design, in order to be successful, must take into
account the subjective aspirations of users in conjunction with the objective
functional requirements, and post-occupancy allowances made for the enrichment of
the spatial experience through time.
Using the sample analyses based on documentary research as its methodology, this
thesis aims to have a review on the non-measurable qualities of spatial organization
in dwelling spaces within the framework of two main theoretical concepts: Morris’
(2004) “sense of space” and Ola Nylander’s (2007) work on the “non-measurable
qualities of space.” Accordingly, the objective is to investigate and discover the
spatial qualities provided by space organization that potentially turns space into
‘place’ as people (users) would it to suit their social, economic and cultural
aspirations and their everyday lives and the lessons that can be learnt from this as
useful knowledge to be applied in house design.
As a result, seven key factors were found to be relating to the non-measurable quality
of space organization in dwelling space. After investigating these key factors, in
three well-known samples the essential role key factors were derived in the
characteristic of dwelling spatial organization. Also, this study find the possibility
that dwelling spatial organization provide a Focal space within them that determine
the characteristic of the spatial organization. This study can contribute to the design
process and help achieve common values that could explain the process of perception
of space and the reasons that some spaces become more pleasant for the users and
how potential activities become important in such circumstances.
Keywords: Keywords: Spatial Organization, Dwelling Spaces, Sense of Space and
Place, Non-Functional Spatial Features, Non-measurable Spatial Qualities
ÖZ:
Mekan, oldukça uzun bir zamandan beri, bir çok disiplinin ilgi alanı içine giren
karşık bir olgu. Onun bu karmaşıklığı, soyut bir zihinsel olgu olmanın çok ötesinde
somut bir fiziksel gerçeklik olarak belirginleştiği mimarlık alanında daha da
güçlüdür. Çünkü burada mekanın bu fiziksel gerçekliği üzerinden kullanıcının
zihinsel ve algısal etkileşim içinde olması sözkonusudur. Kullanıcı ve mekan
ilişkisindeki bu dialektik süreçte, mekanın kullanım süreci içinde hem kullanıcı hem
de mekan etkilenmektedir. Hatta bu, işlevsel kalitenin göreceli olarak daha belirgin
olduğu konut mekanları ve onların tasarımında da aynı derecede önemlidir. Ne var
ki, mekanın kullanıcı üzerindeki etkisi, çoğu kez salt uygun mekansal büyüklüklerin
tasarımına indirgenmiş bir işlevsellik kalitesi ile ilgili doğrudan bağlantılı
olmamaktadır. Çünkü, mekanın işlevselliği, kullanıcının bir çok düzeyde ve boyutta
ortaya çıkan mekansal tatmini için yeterli değildir.
Bundan dolayı bu çalışma, daha başarılı bir mekan tasarımı gerçekleştirmek yolunda,
kullanım sürecinin zenginleştirdiği mekansal deneyimler aracılığıyla mekanın
objektif fiziksel özellikleriyle birleşebilen subjektif bir kullanıcı algı/duyum ve
tatmini olduğu gerçeğini gözönünde bulundurmanın önemini ortaya koymayı
amaçlamaktadır.
Bu doğrultuda çalışma kapsamında once kapsamlı bir literatür taraması yapılarak,
konut temelli mekansal kurguların ölçülemeyen özelliklerini; biri Morris’in (2004)
‘mekan duygusu’ diğeri Nylander’in (2007) ‘mekanın ölçülemeyen kaliteleri’ gibi iki
kuramsal çerçeve üzerinden keşfetmeye, irdelemeye ve anlamaya girişir. Böylece bir
mekanın ‘yer’ olabilmesi potansiyeline olanak sağlayan mekansal kurguların
özelliklerini ortaya koymak ve bu yolla konut mekanlarının tasarımına nasıl katkıda
bulunmayı amaçlanır.
Sonuçta, mekansal kurguların ölçülemeyen kalitesi ile ilgili yedi faktör üzerinde
yoğunlaşılır ve bunlar üç özgün konut örneği üzerinden örneklenir. Aslında bu konut
binalarının mekansal kalitesin bu yolla bir kez daha analiz edilmiş olur. Burada odak
mekanı (Focal Space) kavramı bu örnekleme çalışmasının bir sonucu olarak ortaya
çıkar ve mekansal kurguya karakter kazandırırdığı gözlenir.
Anahtar Kelimeler: Mekansal Kurgular, Konut Mekanları, Mekan ve Yer Duygusu,
İşlevsel Olmayan Mekansal Özellekler, Ölçülemeyen Mekansal Kaliteler.
