In this study, the concepts of language units related to the weather in Turkish and Kazakh languages are comparatively examined in terms of its structure and meaning. The aim is to observe similarities and differences of naming nature phenomena in 2 different regions of Turkish communities. Turkish language is a powerful engine spanned between different continents and dialects through the ages. Comparing words related to weather changes in Kazakh and Turkish dialect of Turkish language were examined in order to determine the spreading of Turkish language over the wide geographical area of the world.
The diachronic studies were also done in this thesis. The words were constituted by scanning in the databases of Kazakh and Turkish languages dictionaries. Historical dictionaries were also consulted, in order to establish the data of Turkish dialects we have gathered.
There will also be differentiation between Kazakh and South – Western (Oguz) dialects of Turkish language which are member of North – Western Turkish (Kipchak) group. The collapsing of Turkish community into two different migrations and its affecting the culture, climate and language conditions will be mentioned as well. In different regions Turkish language is being used in different ways. Turkish language of Kazakhstan and Turkey incorporates of the common ground roots. In our study, it was obvious that these two languages have almost same words with some sound differences in some sounds. The increasing of the differences in lower layers attracts attention. Both languages have proved that description of Turkish language is founded by derivation, merging and transferring words.
Keywords: lexicology, air space concept, conceptualization and weather changes, air concept in the Kazakh dialect of Turkish language, air concept in the Turkish dialect of Turkish language.
ÖZ:
Bu çalışmada Kazak ve Türkiye Türkçesinde „hava‟ kavramı alanında yer
alan dil birimleri ses, yapı ve anlam açısından karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. İki
ayrı coğrafyada yaşayan Türk topluluklarında hava olaylarını adlandırma yollarında
görülen benzerliklerin ve farklılıkların ortaya çıkarılması hedeflenmiştir. Dünyada
geniş bir coğrafyaya yayılmış olan Türkçenin yayılma alanları kadar, Türkçede hava
kavram alanına giren sözlerin de genişliğini ortaya koyabilmek amacıyla, Türkiye
Türkçesi ile Kazak Türkçesi karşılaştırılarak hava olaylarının dile yansımaları
incelenmeye çalışılmıştır.
Bu tezde karşılaştırmalı, yeri geldikçe de art zamanlı çalışmalar yapılmıştır.
Veri tabanımızı Türkiye Türkçesi Sözlüğü (TDK) ile Kazak Türkçesi Sözlüğü ve
Kazakça Sözlükten taradığımız hava olayları ile ilgili sözler oluşturmaktadır. Elde
ettiğimiz verilerin eski Türk lehçeleri ile bağını kurabilmek amacıyla tarihsel
sözlüklere de başvurulmuştur.
Türkçenin Kuzey-Batı (Kıpçak) Grubunda yer alan Kazak Türkçesi ile
Güney-Batı (Oğuz) Grubu üyelerinden olan Türkiye Türkçesinin ortak yanlarının
olduğu gibi farklı yanları da olacaktır. İki farklı yere göçen Türk Topluluğunun
göçtüğü yerin kültüründen, ikliminden, şartlarından dili de etkilenecektir. Türkçe ayrı
coğrafyalarda farklı kültürlerde şekil alacaktır. Kazak Türkçesi ve Türkiye Türkçesi
ortak bir zeminin köklerini içlerinde barındırmaktadır. Çalışmamızda, temel söz
varlığı içinde yer alabilecek hava olaylarını ya da durumunu karşılayan sözcüklerin
ufak tefek ses değişimiyle aynı şekilde kullanıldığı görülmüştür. Hava kavram
alanının alt katmanlarına inildikçe farklılıkların arttığı dikkatleri çekmektedir. Her iki
dilde de türetme, birleştirme ve aktarma yoluyla kurulan hava olaylarını karşılayan
sözler Türkçenin ayrıntılı bir anlatım dili olduğunu bir kez daha ispatlamaktadır.
Anahtar Sözcükler: Sözcükbilim, hava kavram alanı, kavramlaştırma ve
hava olayları, Kazak Türkçesinde hava kavramı, Türkiye Türkçesinde hava kavramı
