ÖZ: Bu çalışmanın temel amacı, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyetin’de yaygın olarak tüketilen değişik düzeylerde kavrulmuş Türk kahvelerinin kolesterol metabolizması üzerinde etkisinin olduğu düşünülen biyoaktif bileşen diterpen içeriğini saptamak ve Türk kahvesi tüketimiyle kan yağları arasındaki ilişkiyi incelemektir. Ayrıca kahveyi kavurma derecesinin Türk kahvesi diterpen içeriğine var olan etkisini de araştırmak amaçlanmıştır. Çalışmanın birinci aşaması KKTC’nin çeşitli ilçelerinde ikamet eden 18-65 yaş arası 389 kişinin katılımı ile yürütülmüştür. Birinci aşamada besin tüketim sıklığı, 24 saatlik fiziksel aktivite kaydı ve genel bilgileri içeren anketle kişilerin kahve tüketimi, antropometrik ölçümleri, sağlık durumları, diyetle günlük ortalama enerji ve besin ögesi alımı sorgulanmıştır. Çalışmanın ikinci aşamasında KKTC’de en fazla tercih edildiği belirlenen farklı kavrulma derecelerine sahip iki yerel Türk kahvesi kullanılmıştır. İkinci aşamada kahve tüketiminin kan parametrelerine etkisini değerlendirmek için, 20-35 yaş aralığında, Türk kahvesi tüketim alışkanlığı olan, sigara içmeyen 30 sağlıklı birey (15 erkek, 15 kadın) 12 haftalık (iki kahveden arınma ve iki müdahale döneminden oluşan) çapraz müdahale çalışmasına dahil edilmiştir. İki haftalık kahveden arınma aşamalarından sonra, bireyler 4 hafta süreyle (≥3 fincan/gün) tüketimini yapacakları iki kahve grubundan (az veya çok kavrulmuş) birine atanmıştır. İlk kahveden arınma periyodunun ardından ve her bir aylık farklı kavrulmuş kahve tüketim periyodunu tamamladıktan sonra bireylerin 3 günlük besin tüketim kaydı, antropometrik ölçümleri, kan basıncı, kalp atımı ve biyokimyasal kan parametreleri değerlendirilmiştir. Çalışmanın ikinci aşamasında tüketilen çok kavrulmuş kahve içeceğinin yağ içeriği (5,13±0,061mg/mL), kafestol (6,83±0,27mg/55mL), kahveol
(6,17±0,12mg/55mL) ve toplam diterpen (13.00±0.39mg/55mL) miktarları, az kavrulmuş kahveye göre (3,25±0,06 mg/mL, 1,79±0,09mg/55mL, 1,67±0,073mg/mL ve 3,46±0.073mg/mL) daha yüksek bulunmuştur. Az kavrulmuş kahvenin kafein miktarı 1,71 ± 0,27mg/mL, çok kavrulmuş kahvenin kafein miktarı ise 1,97± 0,03mg/mL olarak saptanmıştır. 3 günlük besin tüketim kayıtları besin alımının kahveden arınma döneminde ve her iki Türk kahvesi tüketim döneminde tüm bireyler için benzer olduğu, katılımcıların fiziksel aktivite, kan basıncı, kalp atımı ve antropometrik ölçümlerinde çalışma dönemi boyunca herhangi bir farklılık gözlenmediği bulunmuştur. İki haftalık kahveden arınma dönemine kıyasla, 4 hafta boyunca günde 3 fincan veya üzeri Türk kahvesi tüketimi kahvenin kavrulma derecesine bakılmaksızın bireylerin toplam plazma homosistein konsantrasyonlarını anlamlı şekilde (az ve çok kavrulmuş kahve tüketimi olmak üzere sırası ile %24.5 (veya 2.4 μmol/L) ve %22.4 (veya 2.2 μmol/L) oranında) arttırmıştır (p˂0.01). Kahveden arınma dönemine kıyasla, her iki kahvenin tüketiminden sonra tüm serum kan lipidleri değerlerinde artış saptanmasına rağmen, sadece çok kavulmuş Türk kahvesinin (daha fazla kolesterol-artırıcı diterpen içermesinden dolayı) TC konsantrasyonlarını istatistiksel olarak anlamlı şekilde arttırdığı (%5.5, p˂0.05) ve bireylerin ortalama TC konsantrasyonlarını 10.0 mg/dL (0.56 mmol/L) değerinde yükselttiği gözlenmiştir. Az yada çok kavrulmuş Türk kahvesi tüketimi, içerik olarak farklılık gösterse de test edilen parametrelerde benzer değişiklikler ortaya çıkarmıştır. Kahvenin kan lipidleri üzerine etkisini tam anlamıyla açıklığına kavuşturabilmek için daha çok müdahale çalışmasına ve diğer kahve bileşenlerinin değerlendirilmesine gerek vardır.
Anahtar Kelimeler: Türk kahvesi, Diterpenler, Kafestol, Kahveol, Kolesterol.
ABSTRACT: The main aim of this study is to determine the diterpen content of commonly consumed roasted Turkish coffee samples, which is believed to have an impact on cholesterol metabolisms, in Turkish Republic of Northern Cyprus (TRNC) and to understand the effect of Turkish coffee consumption on plasma lipid parameters. In addition, the study also aims to determine the influence of the roasting process on the content of diterpenes. The first part of the study was conducted with 389 participants who were 18-65 years old, living in different districts of the Turkish Republic of Northern Cyprus. A survey was carried out to gather information regarding their coffee intake, physical activity level and medical condition. Additionally, a food frequency questionnaire (FFQ) and anthropometric measures were collected. In the second part of the study, those which were determined to be the most preferred two different local Turkish coffee roasts were used. To examine the effect of coffee consumption on blood parameters, healthy, nonsmoking, habitual Turkish coffee drinkers (n=30) were randomized to consume at least 3 cups of Light (LR) or Dark (DR) roast Turkish coffee brews per day for 4 weeks after a washout period (WO) of 2 weeks. Subsequent to each coffee abstinence period, both groups received the alternative intervention. After the first WO and the coffee intervention periods, anthropometric measures, blood pressure, heart rate and 13 biochemical parameters were collected and dietary records were completed. The mean concentrations of cafestol and kahweol were 1.79± 0.09 mg and 1.67±0.073 mg per cup/55 mL in LR and 6.83±0.27 and 6.17±0.12 mg per cup/55 mL in DR, respectively (p=0.001). DR provided more cafestol and kahweol than LR (p˂0.05). Subjects consumed two different coffee blends with almost similar caffeine but substantially different diterpen (cafestol and kahweol) contents. Self-reported diets (a 3-d food diary) showed the study and the nutritional intake was similar before (during washout) and after each intervention period for all participants. None of the dietary intake parameters showed statistical differences and volunteers did not report any changes in their physical activity, blood pressure, heart rate and anthropometric measures throughout the study. The consumption of 3 ≥ cups Turkish coffee/day for 4 weeks, compared with the results after 2 weeks of coffee abstinence, led to a significant increase in homocysteine levels of habitual Turkish coffee drinkers in both coffee interventions (p˂0.01). Both roasts increased concentrations of serum lipids compared to WO. However, only DR Turkish coffee intake significantly increased total cholesterol levels (p˂0.05). The results of this intervention study indicate that LR or DR Turkish coffee consumption, although differing in contents, largely exert similar biological effects as demonstrated by the biomarkers tested. More interventional studies and the evaluation of other coffee components are needed to clarify the effects of coffee on CV risk factors. Keywords: Turkish coffee, Diterpenes, Cafestol, Kahweol, Cholesterol
