Sosyal Değerlerin Kentsel Konut Mimarisi Üzerinden Dışavurumu: Gazimağusa Yeniboğaziçi Köyü Örneği

Abstract

İnsan yaşamının boşluksal boyuta veya mimari dile aktarılma şekil, çevresel tasarımda çok ender olarak göz önünde bulundurulan bir konu olmuştur. Herhangi bir yapının yerle olan ilişkisi, özünde sosyal ve geniş bir açıdan bakıldığında oldukça problematik olan, çok daha büyük bir çevresel olgunun parçasıdır. Konut mimarisi, belki de tüm yapı sınıfları arasında, kullanıcılarının sosyal değerlerinin ve/veya yerel kültürünün, çevre ile olan ilişkisi bakımından en çok ön plana çıktığı türdür. Bu nedenledir ki, konutun salt bir fiziksel biçim olarak ele alınmaması gerekir.Bu çalışmada kent ortamında çevresel tasarımın bir parçası şeklinde ortaya çıkan sosyal anlamlarla sembolik tanımlamalar ve bunların konut mimarisi üzerinden dışavurumu ele alınmıştır. Araştırmada öncelikle mimarideki anlam çalışmaları hakkındaki mevcut literatür taranmasından çıkan bilimsel gerçekler ortaya koyulmaya çalışılmıştır. Mimarinin sosyal ve sembolik açıları üzerine, mimari ve çevresel tasarım araştırmalarındaki mevcut teorik çalışmalar bu kapsamda incelenmiştir. İkinci olarak söz konusu anlam ve sembolik tanımlamaların konut gelişmelerindeki tasarım unsurlarının stilistik yönleri, üç farklı alan çalışması ile araştırılmıştır: Yarı-yapılandırılmış anket, yarı-yapılandırılmış mülakat ve yerinde saptama çalışması.Gözden geçirilen ilgili mevcut literatür, insanların sosyal anlamlandırmalarının ve prestij değerlerinin, yapılandırılmış çevrenin gelişmesinde, fiziksel ve psikolojik ihtiyaçları kadar etkin bir rol oynadığını ortaya koymaktadır. Bu nedenle, literatürün de ortaya koyduğu gibi, söz konusu değerler insanların ev seçimleri üzerinde de önemli etki yapmaktadır. Bölgede, yirminci yüzyıldan bu yana inşa edilen konut gelişmelerinin analizi sonucunda, Gazimağusa kentinin gelişmekte olan konut bölgesi olan Yeniboğaziçi köyü çevresi için tipik olan üç tasarım stili tespit edilmiştir: Modernist, Melez ve Neoklasik. Alan çalışmalarından elde edilen bilgilerden yararlanarak, bu çalışma Yeniboğaziçi köyü çevresindeki konut tiplerini, popülerlikleri açısından (en çok ve en az popüler mimari tasarım stilleri) analiz etmiştir. Alan çalışmaları bölgedeki üç sokakta gerçekleştirilmiştir. Yeniboğaziçi köyü çevresindeki bir çok konut projesindeki tasarım karakteristiklerine tip oluşturan iki stil (Neoklasik ve Melez), işlevsel olarak, ‘yerel’ve ‘tarihsel’ mimari geleneklerinin ikisi veya biri ile olan ilişki derecelerine göre tanımlanmıştır. Yerinde saptama çalışmalarından elde edilen bilgiler doğrultusunda, bu iki stilin herbirinin (Neoklasik ve Melez), yarıyapılandırılmış anket ve mülakatları yanıtlayan kullanıcıların prestij değerlerini ve statülerini, Modernist yapılardan daha çok ifade ettiği anlaşılmıştır. Modernist stile sahip evlerin, bu konutlarda yaşayan kullanıcıların ideal konut imajına uymadığı saptanmıştır. Çalışma bulguları genel olarak, insanlar için mekanın sembolik tanımı ile birlikte, sosyal anlamının da işlevsel gereksinmelere karşılık vermesi kadarönemli olduğu sonucunu ortaya koymaktadır.