Throughout the history of architecture in Iran, the term identity has been changed
due to the dynamic and temporal aspects shaping the identity of architecture. Mainly,
during the Qajar period (1795-1925) due to social, political, and economic changes,
there was a sharp milestone from the vernacular approach of design to more
contemporary approaches of construction which led to the development of a specific
identity in architecture of houses in Qajar period.
In this regard, this study aims to develop an integrated framework to assess the
identity of Qajar houses. The methodology developed in this study is mainly
qualitative assessment based on content analysis and case studies. Historical analysis
has been used to assess as applicable technique on the case studies in Qajar period.
Overall, the methodology in this qualitative grounded theory study will be classified
into three main parts: a) Discourse and content analysis b) Historical analysis c) Site
survey. Accordingly, indicators shaping the identity of architecture have been
classified into seven main groups and further developed based on static and dynamic
organization which shapes the identity of traditional Iranian architecture.
The study also revealed that in Qajar period, there is a possibility of classifying the
identity of architecture into three main periods. Overall, it reveals that the
amalgamation of the dynamic and static factors shaping identity is the most
important factor that forms the identity of Qajar houses. Generally, it concludes that
apart from radical social, political, economic and technological changes in the Qajar
period, some traditional principles of housing (such as courtyards, simplicity in
design) are frozen, but culture - architecture- of privacy in design due to the people’s
religion is continuing.
Keywords: Identity; Traditional Iranian Houses; Transition period; Qajar period.
ÖZ:
Mimari kimliği şekillendiren dinamik ve zamansal değişim etkenlerinden dolayı
mimarlık tarihi boyunca İran mimarisine yönelik “kimlik” terimi, sürekli değişim
göstermiştir. Özellikle sosyal, ekonomik, politik değişiklikler nedeniyle Qajar
döneminin (1795-1925) geleneksel tasarım yaklaşımından, çağdaş inşaat
yaklaşımlarına dönüşmesi ve mimaride belirli bir kimliği geliştirmeye yön veren
keskin bir kilometre taşı olması, o dönemde konut mimarisinde özgün bir kimlik
oluşumunun ortaya çıkmasına neden olmuştur.
Bu bağlamda tez, Qajar evlerinin kimliğini değerlendirmek için bütünleşik bir
çerçeve geliştirmeyi amaçlamıştır. Çerçeveyi ortaya koyabilmek için Geleneksel İran
Evlerinin tarihsel değerlendirmesine dayanan içerik analizi ve mimari kimliğe
yönelik literatür çalışması ile nitel değerlendirme, yöntem olarak kullanılmıştır. Tez
kapsamında mimari kimliği şekillendiren göstergeler, yedi ana gruba (Zamansal
Değişiklikler, Semantik İlişki, Mekânsal Organizasyon, Genel Tasarım İlkeleri, Şekil
ve Biçim, Yapı Malzemeleri, Bağlamla İlişki) ayrılmış ve geleneksel mimarinin
kimliğini şekillendiren statik ve dinamik organizasyona dayalı olarak da
geliştirilmiştir. Tez, Qajar dönemi mimari kimliğinin birinci, ikinci ve üçüncü olmak
üzere üç ana dönemde sınıflandırılması yaklaşımını ve genel olarak kimliği
şekillendiren dinamik ve statik faktörlerin birleşiminin Qajar evlerinin kimliğini
oluşturan en önemli faktör olduğunu, ortaya koymuştur. Sonuç olarak Qajar
döneminde sosyal, politik, ekonomik ve teknolojik anlamda yaşanan radikal
değişimlerin yanı sıra iç avlu ve sadelik gibi konut tasarımındaki bazı geleneksel
prensipler dondurulmuş ayrıca, insanların dini inançlarından dolayı kültürün ana
elemanı olan mahremiyet, tasarımlarda devam etmiştir.
Anahtar Kelimeler: Kimlik, Geleneksel İran Evleri, Geçiş Dönemi, Qajar Dönemi
