ÖZ:
Bu araştırmada, eğitim ortamında demokrasi ikliminin gelişmesini
destekleyen durumların belirlenmesi ve demokrasi ikliminin gelişmesine engel olan
durumları saptayarak ortadan kaldırılmasına katkıda bulunmak amaçlanmıştır.
Araştırma, nitel araştırma yöntemlerinden, eylem araştırması desenine dayalı olarak
yürütülmüştür Araştırma Kuzey Kıbrıs’ın Lefkoşa ilçesinde bir sivil toplum
kuruluşuna bağlı vakıf anaokulunda gerçekleştirilmiştir. Araştırma kapsamında okul
yöneticisi, beş yaş grubunda görev yapmakta olan 2 okul öncesi öğretmeni ve bu
sınıflarda öğrenim gören 17 çocukla çalışılmıştır. Araştırma 4 aşamada
yürütülmüştür. İlk aşamada iki ayrı sınıfta 2 ay boyunca haftada 3 kez, doğal gözlem
tekniklerinden biri olan yansıtıcı günlük aracılığı ile gözlem kayıtları tutulmuştur.
Gözlem kayıtları analiz edilerek okulda demokratik iklimin geliştirilmesi için
gereksinimler belirlenmiştir. İkinci aşamada ise alan yazından da destek alarak
belirlenen gereksinimler doğrultusunda 2 ayrı sınıfta toplamda 17 çocuk ile 6 farklı
eğitim etkinliği gerçekleştirilmiştir. Üçüncü aşamada uzman görüşleri alınarak
hazırlanmış, 9 sorudan oluşan yapılandırılmış görüşme formu aracılığıyla, okuldaki
demokratik iklimin önündeki engelleri belirleyebilmek adına araştırma kapsamında
bulunan 1 yönetici ve beş yaş grubunda görev yapmakta olan 2 okul öncesi
öğretmeni ile görüşmeler yapılmıştır. Dördüncü aşamada ise gözlem, etkinlik
uygulamaları ve görüşmelerden oluşan veriler ayrıntılı bir şekilde araştırmacı
tarafından incelenip kodlar ve temalar oluşturularak elde edilen araştırma verileri
analiz edilmiştir. Gözlemlerden elde edilen veriler toplam 4 kategoride incelenmiştir.
Bu kategoriler, öğretmenlerin sınıflarında gözlem yapılan süre içerisinde demokratik
eğitim iklimini etkileyen etmenlere yönelik sergiledikleri sınıf yönetimi stratejileri,
sınıf kuralları, gözlemlenen tüm etkinliklerin yaş ve gelişim düzeylerine uygunluğu
ve eğitim rutinleri olmak üzere 4 farklı kategori elde edilmiştir. Bu kategorinin yanı
sıra gözlem yapılan süre içerisinde öğretmenlerin çocuklara Çocuk Hakları
Sözleşmesi’nde bulunan madde 12 Çocuğun Katılım Hakkını ne kadar gözettikleri
katılım hakkının niteliklerini ne derece göz önünde bulunduklarına ve okulda yapılan
etkinliklerin Roger Hart tarafından geliştirilen Katılım Merdiveni Modeli’nin kaçıncı
basamağında olduğuna bakılmıştır. Görüşmelerden elde edilen veriler doğrultusunda
ise okuldaki eğitim yaklaşımı, okul ve sınıf kuralları, çocuğun katılım hakkı ve
katılımcıların demokrasi/demokratik eğitim algıları olmak üzere 4 tema altında
toplanmıştır. Araştırmanın genel olarak sonuçlarına demokratik eğitimin önünde
engel teşkil eden bulgular, okuldaki eğitim ortamının genellikle öğretmen merkezli
olması, öğretmenlerin otoriter tutumlara sahip olması, çocukların BM ÇHS madde.12
Çocuğun Katılım hakkı ile ilgili öğretmenlerin yeterince bilgi sahibi olmaması ve
okuldaki çocuk katılımı kavramının aslında göstermelik katılım (maskotluk)
olduğunu göstermektedir. Okuldaki karar alıcılar ve kural belirleyicilerin
öğretmenler olduğu saptanmıştır.
Toplanan tüm verilerin analizlerinden elde edilen sonuçlar doğrultusunda
demokratik okul bağlamında mevcut demokrasi iklimini iyileştirmek adına
önerilerde bulunulmuştur.
Anahtar Kelimeler: Demokratik Eğitim, Demokratik Okul, Okul Öncesi Eğitim,
Çocuk Hakları
In this research, it is aimed to determine supporting phenomenon for
development of the democratic climate and to contribute to the elimination of the
phenomenon that prevents the development of the democratic climate in the
educational environment. This research was conducted based on action research
model, which is one of the qualitative research methods. Research was carried out in
a non-governmental organizations’ kindergarten in the Nicosia district of Northern
Cyprus. Data was collected from one headmaster, two preschool teachers (working in
the five-year age group) and 17 children attending in these classes. In the first phase,
observations were made three days of a week for two months and data collected
using reflective diary, which is one of the natural observation techniques. In this
phase, needs for developing democratic climate were identified according to the
observation analysis. In the second phase, in line with the needs determined by the
support of the literature, 17 children and 6 different educational activities were
carried out in these 2 classes. Interview form was developed in third phase with
expert opinion and consists of 9 questions. To determine the obstacles against
democratic climate in the school, interviews were conducted with 1 headmaster and 2
preschool teachers. In the fourth phase, the data consisting of observation, activity
applications and interviews were examined in detail and the data obtained by
examining the codes and themes were analysed. Data from observations were
examined under 4 categories, namely; classroom management, class rules,
compliance of all activities observed in the process with age and development levels,
and daily routines. In addition to these categories, it has been examined how teachers
consider children's participation rights (Article 12) based on Convention on the
Rights of the Child and class activities were evaluated with Participation Ladder
Model which is developed by Roger Hart. In line with the data obtained from the
interviews, the educational approach in the school was grouped under 4 themes:
school and classroom rules, child's right to participate and democracy / democratic
education perceptions of participants. According to the results of the study, obstacles
against democratic education are; education environment in the school is generally
teacher-centred, the teachers have authoritarian attitudes, the lack of sufficient
knowledge of the teachers about the right of the children and the fact that the concept
of child participation in the school is for show. It was determined that school
decision makers and rule-makers were teachers not children.
In the light of findings, suggestions were made to improve the existing
democratic climate in the context of democratic school.
Keywords: Democratic Education, Democratic School, Preschool Education,
Children Rights
