ABSTRACT: Varosha, the derelict southern quarter of the coastal city Famagusta in Cyprus stayed unpeopled under the Turkish military captivity after involuntarily abandoned
by its approximately 40,000 Greek Cypriot inhabitants during 1974 war. Seen as the
political bargaining chip for the peace negotiations, the city has been fenced off to its
abruptly displaced people except the recent openings to public visits of the beachfront in October 2020. The emerging culture created by the enforced
displacement and prohibited home returning for decades had remained unexplored
and this 3-year ethnographic study (2018-2021) problematized the neglected voice of
the displaced Varosiotes, the people of Varosha. Grounded in Walter Fisher’s (1984, 1985, 1989) Narrative Paradigm theory of communication arguing human beings as natural homo narrans, storytellers and narrative as symbolic actions, meaningful ‘words and deeds’ for those who generate them, this present study focused on place attachment as a discursive practice claiming people-place bond through story telling. This ethnographic study of place attachment communication addressing the lack of exploration in the context of desired home returning pursued two research questions; how the involuntarily displaced people of Varosha narrate place attachment in the context of conflict and how these narratives function as a means of communication and a story telling performance. To address the undeveloped area of contextualized narrative analysis alongside the content, I followed the people and their memory - ‘postmemory’ patterns of the place. Demanded by the features of the field (military, unpeopled, forbidden, etc.), I
employed multi-sited ethnography covering spectral (barbed wire fences of the
deserted city and later on opened beachfront and streets), digital (social networking
virtual place on Facebook) and futural (Varosha’s future revival as an imagined
place) sites of my fieldwork Varosha. Recruiting 45 displaced Varosiotes (35 pre 1974, 10 post-1974) for active interviews and participating their narrative
performances, I collected two kinds of narratives; from paper and digital archives
since 1974 and from the interviews conducted and verbatim transcribed afterwards.
Through the thematic narrative iterative analysis, I discovered a narrative typology of
place attachment: narrative of loss, narrative of threshold, narrative of transformation
and narrative of future. The function of these place attachment narratives revealed as
mnemonic resistance to oblivion and to oppression. This study concluded with
theoretical, methodological and practical implications for further research in the
studies of narrative, place attachment, peace communication, memory and contemporary ethnography. Keywords: Narrative, place attachment, mnemonic resistance, media and memory, postmemory, peace communication, multi-sited ethnography, qualitative research
ÖZ: Kıbrıs’ta yaklaşık 40,000 Kıbrıslı Rum sakinin 1974 savaşıyla terk etmek zorunda kaldığı sahil kenti Mağusa’nın Maraş bölgesinin bir kısmı, Türk Silahlı Kuvvetleri kontrolünde bir askerî bölge olarak savaş sonrası insansızlaştırıldı ve barış görüşmelerinde koz olarak kullanılmak üzere kapatıldı. Göçe zorlandığından
beri evine dönmeyi bekleyen insanına, Ekim 2020’de halk ziyaretine açılan sahil
şeridi dışında, yaklaşık yarım asırdır kapalı tutulan bölge, Kapalı Maraş olarak
bilinmektedir. Bu üç yıllık (2018-2021) etnografik çalışma, zorla yerinden edilmenin
ve on yıllardır süren eve dönüş yasağının insan tecrübesi olarak yarattığı kültürün
daha önce araştırılmamış olmasını ve Maraşlıya kendini ifade ortamı sunulmamasını
problem odağına almıştır. Bu çalışma anlatıyı anlamlandırılmış sembolik söz ve eylemlerden oluşan bir iletişim aracı, insanı da doğal hikâye anlatıcısı, homo narrans olarak konumlayan Walter Fisher’in (1984, 1985, 1989) Anlatı Paradigması temelinde hikâye anlatıcılığıyla kurulan insan-yer arasındaki yer bağlılığını söylemsel bir pratik olarak ele almıştır. Daha önce eve dönüş isteği bağlamında araştırılmamış yer bağlılığı
iletişimini etnografik olarak irdeleyerek alana katkı koymayı amaçlayan bu
çalışmanın iki araştırma sorusu olmuştur: İstemeden yerinden edilen Maraşlılar yer
bağlılıklarını anlaşmazlık ortamında nasıl anlatıyorlar? Bu anlatılarının bir iletişim
aracı ve hikâye anlatıcılığı performansı olarak işlevi nedir?
Bu tez, bağlam dahil edilmeden yapılan içerik odaklı anlatı analizlerinin
aksine, anlatı içeriklerini ve işlevselliği ortaya çıkarabilmek için bağlamları ile
birlikte inceleyerek alana katkıda bulunmayı hedeflemiş ve yerinden edilmiş
insanların yer hafızası ve ‘hafıza-sonrası’ örüntülerini takip ederek ilerletilmiştir.
Çalışma sahası Maraş’ın özelliklerinin (askerî, insansız, yasak, vb.) araştırma
yöntemi olarak dayattığı çok-alanlı etnografyaya dahil edilen alanlar şunlardır:
spektral (terk edilmiş şehrin dikenli tel boyu ve sonradan açılan sahil şeridiyle
sokakları), dijital (sosyal ağın kurulduğu sanal mekân Facebook) ve futural (hayalî
mekan olarak Maraş’ın canlandırılmış geleceği). 45 Maraşlı göçmen (35 kişi 1974
öncesi, 10 kişi 1974 sonrası doğmuş) ile yapılan aktif görüşmelerden ve katılımcı gözlemci olarak bulunulan anlatı performanslarından toplanan veri, iki çeşit anlatı ortaya çıkarmıştır: İlki, 1974’ten beri oluşan basılı ve dijital arşivlerden elde
edilenler; ikincisi, görüşmeler esnasında kayda alınan ve sonradan kelimesi
kelimesine deşifre edilen anlatılar. İteratif yöntemle yapılan tematik anlatı analizi
sonucunda ortaya çıkan yer bağlılığı anlatı tipolojileri şunlardır: kayıp anlatısı, araf
anlatısı, dönüşüm anlatısı ve gelecek anlatısı. Yer bağlılığı anlatılarının işlevleri ise
unutmaya ve baskıya karşı oluşan belleksel direniş olarak belirlenmiştir. Bu çalışma,
bulgularından esinle anlatı, yer bağlılığı, barış iletişimi, bellek ve çağdaş etnografya
alanlarında ileriye yönelik araştırmalar için teorik, metodolojik ve pratik önerilerde
bulunularak sonlandırılmıştır.
Anahtar Kelimeler: Anlatı, yer bağlılığı, belleksel direniş, medya ve hafıza, hafıza sonrası, barış iletişimi, çok-alanlı etnografya ve nitel araştırma.
