Tiyatro İle Kadın Mücadelesine Tutunmak: Jan Dark’ın Dönüşü Oyununun Göstergebilimsel Çözümlenmesi

Abstract

ÖZ: Tarihsel süreç içerisinde ataerkil topluluklarda dışlanmış, ezilmiş ve baskı altına alınarak erkekler ile eşit haklara ve pozisyonlara sahip olamamış özneler hep kadınlar olmuştur. Kadınlar, ellerinden alınan hakları karşısında sosyolojik, ekonomik ve politik pozisyonlarını iyileştirme amacıyla geçmişte ve günümüzde daima mücadele içerisinde olmuştur. Türkiye’de her gün sayısız kadının fiziksel, psikolojik ve cinsel şiddete maruz kalması ve kadınların ellerinden haklarının alınması sonucunda kadınlar tiyatro alanında da kadın mücadelesine destek vermektedir. Türkiye’de 2015 yılından itibaren İstanbul’da çalışmalarını sürdüren İstanbul Düş Sahnesi, amatör ruhlu kadın ve erkeklerden oluşan bir tiyatro grubudur. Bu tiyatro grubu kendi içerisinde bir alt grubu da içermektedir. Bu alt grup, 2020 yılından itibaren İstanbul’da çalışmalarını sürdüren Feminist Drama Topluluğu’dur. Bu topluluk, kadın mücadelesini tiyatro aracılığı ile seyirciye ileten amatör ruhlu yedi kadından oluşmaktadır. Bu kadınların katılımı ile İstanbul Düş Sahnesi tiyatro oyunlarını sergilemektedir. Bu tezde, Türkiye’deki kadın mücadelesi Feminist Drama Topluluğunun tüm katılımcılarının da içinde yer aldığı İstanbul Düş Sahnesi tarafından sahnelenen, “Jan Dark’ın Dönüşü” isimli tiyatro oyunu ekseninde ele alınmıştır. Cihan Şan tarafından yönetilen, Bernard Shaw'ın Saint Joan oyununun bir uyarlaması olan “Jan Dark’ın Dönüşü” oyununun metni günümüz dünyasının ataerkil düzenine karşı Türkiye’deki kadın mücadelesi açısından, nitel araştırma yöntemlerinden biri olan A.J. Greimas’ın eyleyenler ve dörtgen göstergebilimsel modeli ile incelenmiştir. Bu tezin amacı Türkiye’de İstanbul Düş Sahnesinin sergilediği “Jan Dark’ın Dönüşü” oyunu ile kadın cinayetlerine karşı hak arayışı ve verilen mücadele temsillerinin göstergeler kullanılarak seyirciye nasıl aktarıldığının yorumlanması ve değerlendirilmesidir. Yapılan çözümleme sonucunda “Jan Dark’ın Dönüşü” isimli oyunun seyirciye aktardığı göstergelerin, toplumsal cinsiyet eşitsizliği, kadın mücadelesi ve ataerkil yapı temaları etrafında şekillendiği görülmüştür.

Historically, women have always been the subjects who have been marginalized, oppressed, and suppressed in patriarchal societies and have not had equal rights and positions with men. Both in the past and the present, women have always been in a struggle to recover their stolen rights and improve their sociological, economical, and political positions. In Turkey, countless women are subjected to physical, psychological, and sexual violence every day and women's rights are being taken away from them. Women are supporting women's resistance in the field of theater as well. İstanbul Düş Sahnesi, which has been working in Istanbul since 2015, is a theater group of amateur-spirited men and women. This theater group also has a sub group within itself. This subgroup is the Feminist Drama Topluluğu and it has been working in Istanbul since 2020. This troupe consists of seven amateur-spirited women who convey women's struggle to the audience through theater. İstanbul Düş Sahnesi performs several plays with the contributions of these women. In this thesis, I will examine the women's struggle in Turkey through the play Jan Dark’ın Dönüşü, staged by İstanbul Düş Sahnesi, which includes performances from all of the participants of the Feminist Drama Topluluğu. The text of the play Jan Dark’ın Dönüşü is an adaptation of Bernard Shaw's Saint Joan by the director Cihan Şan, and it is analyzed with the square and the actantial model of semiotics by A. J. Greimas, which is one of the qualitative research methods used to examine women's struggle against the patriarchal order in the modern world. The aim of this thesis is to interpret and evaluate how the representation of the struggle against femicide and the struggle for women’s rights is conveyed to the audience by using signs in the play Jan Dark’ın Dönüşü as performed by İstanbul Düş Sahnesi in Turkey. As a result of the analysis, I have found that the signs conveyed to the audience by the play Jan Dark’ın Dönüşü were shaped around the themes of gender inequality, women's struggle and patriarchal structure.